Van ‘monkey see, monkey do’ naar betekenisvol leren met behulp van Wicked Kunsteducatie

WERKPLEZIER & DIDACTIEK | Nieuwe ontwikkelingen in de kunsten en het onderwijs dwingen leerkrachten om mee te bewegen. Ook dansdocenten in het buitenschoolse werkveld kunnen hun inspiratie halen uit deze ontwikkelingen. In dit artikel kijkt dansdocent Lisa Cats met een kritische bril naar de danslessen die ze geeft op dansscholen. Dat doet ze aan de hand van het didactisch model Wicked Kunsteducatie. Kijk mee in Lisa’s praktijk en laat je inspireren door de laatste ontwikkelingen in het (kunst)onderwijs.

Doe jij ook steeds hetzelfde trucje?

Het nieuwe jaar is aangebroken. Liggen jouw nieuwe danslessen al klaar op de plank om uitgevoerd te worden? Of ben je juist nog druk bezig nieuw materiaal te maken? Wellicht blik je deze maand terug op hoe het afgelopen jaar is gegaan en ben je een nieuw plan aan het uitschrijven. Je geeft immers al een tijdje les en je hebt jouw succesformule gevonden. Je weet welke oefeningen werken, welke muziek aanslaat bij de leerlingen en je bent kundig geworden in het maken van choreografieën met het gewenste effect.

Herkenbaar? Het bovenstaande geldt zeker voor mij. Ik heb de afgelopen jaren mijn best practices als dansdocent verzameld en ik ben daar best trots op! Maar wat ik óók merk, is dat ik al jaren hetzelfde doe. Ik sta voor de groep, mijn leerlingen volgen mij, en ik besteed het grootste gedeelte van mijn dansles aan het hen aanleren van techniek en choreografie. Dus terwijl de kunsten volop in beweging zijn en de nieuwste leertheorieën uit de grond schieten als kool, doe ik al jaren hetzelfde ‘trucje’. Dat brengt mij op de volgende gedachte: sluiten mijn danslessen nog wel aan bij de belevingswereld van mijn leerlingen, de kunsten en de maatschappij van nu?

Tijdens een boekpresentatie in Pakhuis de Zwijger in november 2024 kwam ik in aanraking met het boek Wicked Kunsteducatie. Ik was al bekend met deze methode vanuit de Master Kunsteducatie die ik volgde van 2020 tot 2022 aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten, en het eerdere boek Wicked Arts Assignments uit 2020. Wicked Kunsteducatie is geschikt voor alle vormen van kunstonderwijs en pleit voor betekenisvol leren. Het biedt een tegengeluid op het klassieke onderwijs, waarin de nadruk vooral ligt op het overdragen van kennis en het zo exact mogelijk reproduceren daarvan: monkey see, monkey do. Ik geloof dat voor- en nadoen in de dansles een goede manier is om leerlingen vaardigheden aan te leren. Maar het boek Wicked Kunsteducatie herinnerde mij eraan dat het niet de enige manier is, en misschien ook niet de meest betekenisvolle!

In plaats van vooral het accent te leggen op het ontwikkelen van technische vaardigheden - ook wel vakgestuurd lesgeven - kan dans ook bewust worden ingezet om 21e eeuwse vaardigheden te stimuleren, zoals het kritisch, creatief en probleemoplossend denken. Op deze manier leren leerlingen niet alleen een ambacht, maar leren ze ook over zichzelf, de ander en de wereld waarin zij leven. Dat kan ook weer resulteren in betere dansprestaties, omdat het onder andere de autonomie en eigenheid van de dansers stimuleert.

Het bovenstaande klinkt als muziek in mijn oren. Maar hoe zit dit in mijn dansles? In dit artikel onderzoek ik aan de hand van Wicked Kunsteducatie hoe ik mijn les meer betekenisvol kan maken én welke elementen van mijn les wellicht al betekenisvol zijn. Dat doe ik door te onderzoeken of mijn dansles genoeg aansluit bij de leefwereld van mijn leerlingen, de kunsten en de maatschappij. Op deze manier hoop ik mezelf en jou te inspireren. Maar wat is Wicked Kunsteducatie precies? Daar ga ik eerst dieper op in. Let’s get Wicked!

Wicked Kunsteducatie

Wicked Kunsteducatie is een handboek voor kunsteducatief ontwerp dat is geschreven door Melissa Bremmer, Emiel Heijnen en Folkert Haanstra van het Lectoraat Kunsteducatie van de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Centraal in het boek staat een ontwerpmodel voor het ontwerpen van betekenisvolle opdrachten, lessen, projecten en curricula in kunsteducatie. Bremmer, Heijnen en Haanstra ontwikkelden dit ontwerpmodel vanuit academisch onderzoek voor het vak ‘Kunsteducatief ontwerpen’, waarin het doel is om een innovatief, interdisciplinair, samenhangend lesprogramma te ontwerpen voor een school op grond van een actueel thema in de kunst en/of de populaire cultuur. Wicked kunstopdrachten zijn dus prikkelende, schurende en uitdagende opdrachten waarbij er een betekenisvolle verbinding wordt gemaakt tussen de belevingswereld van de lerende, de professionele kunstpraktijk en de maatschappij (Bremmer, Heijnen, Haanstra, 2024).

Wicked Kunsteducatie is gebaseerd op de leertheorieën ‘authentiek leren’ (zie ook Een nieuw model voor authentieke kunsteducatie) en Universal Design for Learning. Authentiek leren is ontstaan onder invloed van de Amerikaanse pedagoog John Dewey in het begin van de twintigste eeuw. Hij vond dat wat je in de klas leert “betekenisloos is als dit geen verband houdt met de ervaringen en de leefwereld van de leerling buiten school” (Dewey, 1907). Bij authentiek leren wordt daarom de muur tussen de schoolwereld en de ‘echte’ wereld verbroken zodat er levensechte en contextrijke leersituaties ontstaan. De leerling wordt bijvoorbeeld aangemoedigd om diens ervaringen, behoeftes en interesses van buiten de les mee te nemen in de opdracht, of om het geleerde toe te passen in het dagelijks leven (Haanstra, 2011).

Met authentiek leren wordt de betrokkenheid van de leerling vergroot, en daarin overlapt deze leertheorie met Universal Design For Learning (UDL). UDL gaat in op de verschillende leerstijlen van leerlingen. Door de betrokkenheid van de leerlingen te vergroten, verschillende leerstrategieën en materialen aan te bieden en leerlingen de ruimte te geven om kunst op hun eigen manier vorm te geven, wordt leren meer inclusief en toegankelijk voor iedereen (Waitoller & King Thorius, 2016).

Beide leertheorieën dienen als theoretische basis voor Wicked Kunsteducatie. Maar hoe ontwerp je een dansles aan de hand van deze methode? Hieronder bespreek ik de vijf ontwerpprincipes van Wicked Kunsteducatie. Per ontwerpprincipe reflecteer ik op mijn eigen lespraktijk en geef ik je daarbij ook voorbeelden om je dansles meer Wicked te maken.

…

Nieuwsgierig? Log in om verder te lezen!

Inloggen

Lid worden

WERKPLEZIER & DIDACTIEK

Over één ding zijn dansdocenten het allemaal eens: wat een uitdagend en veelzijdig beroep hebben wij! Door middel van dans kunnen wij leerlingen begeleiden in hun algemene leerproces. Aan de hand van verschillende didactische werkwijzen leren we ze elke keer dat stapje meer. En dat geeft ons voldoening. Als dansdocent sta je er echter ook vaak alleen voor. Het is vaak creatief zoeken naar oplossingen voor de problemen waar je tegenaan loopt. Hoe bereid je je schooljaar voor? Hoe ga je te werk binnen verschillende contexten? Hoe gaan we de eindvoorstelling vormgeven? Maar vooral… Hoe behoud ik plezier in mijn beroep? Dat alles lees je in de rubriek ‘Werkplezier & Didactiek’!

Lees ook...